Steampunk is een subgenre van science fiction of (speculatieve) fantasy. In een definitie van Steampunk zou het omschreven kunnen worden als:

“Steampunk is een science fiction genre, dat zich afspeelt in een historische setting met gebruikmaking van typische door stoomkracht aangedreven machinerie in plaats van geavanceerde technologie.”

“Een stijl van design en mode die historische elementen combineert met anachronistische technologische kenmerken, die geïnspireerd zijn door science fiction.”

De term “Steampunk” is ontstaan in de late ’80-er jaren, hoewel veel Steampunk verhalen al ver voor 1980 gemaakt zijn. De term is in 1987 bedacht door science fiction schrijver K.W. Jeter, die probeerde om een algemene term te vinden voor de werken van Tim Powers (The Anubis Gates, 1983), James Blaylock (Homunculus, 1986), en hemzelf (Morlock Night, 1979 & Infernal Devices, 1987) – verhalen die vrijwel allemaal plaatsvinden in een 19e-eeuwse, voornamelijk Victoriaanse omgeving en waarin zij de Victoriaanse speculatieve fictie nabootsen, zoals gebruikt door H.G. Wells in zijn boek “The Time Machine“.

Het Steampunk genre bevat technologie en esthetische ontwerpen die geïnspireerd zijn op de 19e-eeuwse met stoomkracht aangedreven industriële machines. Karakteristiek voor Steampunk is de gebruikmaking van fictieve technologische machines, zoals beschreven in de werken van H.G. Wells, Jules Verne en moderne auteurs als Philip Pullman, Stephen Hunt en China Miéville, en andere alternatieve technologieën in historische stijl, zoals bijvoorbeeld stoom kanonnen, lichter-dan-lucht-luchtschepen, analoge computers en machines die werken op uurwerken, wind- en waterkracht. Het is vaak herkenbaar aan de anachronistische technologieën of retro-futuristische uitvindingen, zoals mensen zich deze mogelijkerwijze in de 19e eeuw hebben kunnen voorstellen voor de toekomst en is zo ook geworteld in het perspectief van de mode, cultuur, architecturale stijl en kunst uit die periode.

Hoewel de literaire oorsprong soms wordt geassocieerd met het cyberpunk-genre, speelt Steampunk zich vooral af in een alternatieve geschiedenis setting van het 19e-eeuwse Britse Victoriaanse tijdperk of het Amerikaanse Wilde Westen, een toekomst waarin stoomkracht nog altijd de primaire krachtbron is of in een fantasiewereld die op eenzelfde wijze stoomkracht gebruikt. Verder kan het ook extra elementen bevatten van genres als Fantasy, horror, historische fictie, alternatieve geschiedenis of andere takken van speculatieve fictie, waarmee het eigenlijk een soort hybride genre is geworden waarin veel mogelijk is. Steampunk verwijst daarnaast naar elk van de artistieke stijlen, mode of subculturen die zich ontwikkeld hebben vanuit de esthetiek van Steampunk-fictie, Victoriaanse tijdperk fictie, art nouveau design en films uit de jaren ’20. Steampunk ontwerpen benadrukken veelal de balans tussen vorm en functie, alhoewel er binnen de Steampunk mode geen duidelijk vastgelegde richtlijnen zijn en hier vooral geneigd wordt moderne stijlen te combineren met invloeden uit het Victoriaanse tijdperk. Steampunk outfits hebben daarom vaak juist accenten met verschillende technologische en “tijdsgebonden” accessoires, zoals uurwerken, ouderwetse vliegeniers/coureurs brillen (“goggles”), ray guns (straalkanonnen in de vorm van een uitgebouwd pistool), enzovoorts. Een van de belangrijkste bijdragen in Steampunk is de manier waarop digitale media wordt vermengd met traditionele handgemaakte kunstvormen.

Verscheidene moderne gebruiksobjecten zijn veranderd en aangepast tot in pseudo-Victoriaanse mechanische Steampunk stijl getransformeerde objecten door individuele ambachtslieden en een aantal beeldende kunstenaars en muziekartiesten worden omschreven als Steampunk artiesten, zoals o.a. de Belgische comic book artiest François Schuiten en multimedia artiest en beeldend kunstenaar Paul St. George.

Steampunk mode ontwerper Kate Lambert, beter bekend als “Kato”, begon in 2005 het eerste steampunk kledingbedrijf, waarbij ze Victoriaanse en post-apocalyptische invloeden toepaste in haar mode ontwerpen. Ze schudde de mode-industrie hier zeker mee op, want in 2013 voorspelde IBM dat “…‘steampunk,’ een subgenre geïnspireerd op en door de kledingstijl, technologie en sociale aspecten van de Victoriaanse samenleving, zal een enorme opborrelende grote trend worden die de detailhandel in handen zal krijgen.” IBM baseerde deze stelling op een analyse van meer dan een half miljoen openbare berichten op message boards (prikborden), blogs, sociale-mediasites en nieuwsbronnen. (Dahncke, Pasha Ray. “IBM Social Sentiment Index Predicts New Retail Trend in the Making” (Persbericht). IBM. Terug te vinden 18 February 2013.) Ze hadden gelijk: beroemde modehuizen zoals Prada, Dolce & Gabbana, Versace en anderen hadden ondertussen al Steampunk stijlen geïntroduceerd op de catwalk.

De eerste neo-Victoriaanse/Steampunk bijeenkomst vond plaats in Amerika in 2006, waarvan verslag werd gedaan door MTV en The New York Times. Na die eerste “SalonCon” ontstonden er al gauw verschillende polulaire Steampunk bijeenkomsten en evenementen verspreid over de hele wereld. Sommige festivals hebben specifiek georganiseerde evenementen of een “Steampunk Dag”, terwijl anderen enkel een mogelijkheid bieden voor het dragen van een Steampunk kledingstijl. In Nederland zijn er zo bijvoorbeeld de jaarlijkse Dutch European Steampunk Convention, de Elf Fantasy Fair en het Castlefest.

In de afgelopen jaren is er een duidelijke toename van de populariteit van Steampunk en er is een groeiend aantal mensen, die Steampunk tot een heuse cultuur en levensstijl willen maken. Dat is ook een van de redenen waarom ik mijn Steampunk accessoires meer toegankelijk wilde maken voor iedereen. Ik vind het juist fantastisch wanneer het mogelijk is om bepaalde accessoires en sieraden met een Steampunk karakter te kunnen dragen bij een dagelijkse outfit, of dat nu een complete Steampunk kledingstijl is of een meer “gewone” outfit om mee naar het werk of naar school te gaan of anderszins. Daarom heb ik besloten om accessoires te ontwerpen, zoals armbanden, halssieraden, oorbellen, broches en haarclips, die net dat beetje anders zijn met een speciale Steampunk stijl, waarbij ik gebruik maak van radartjes, tandwieltjes en andere klok- en uurwerkonderdelen en waarbij ik gebruik maak van kleuren die passen bij het Steampunk genre, zoals oud koper, oud brons, oud zilver, goud en roze tinten. Op die manier kan de speciale Steampunk stijl geïntegreerd worden in het leven van alledag, zonder dat iemand er per se een hele metamorfose voor hoeft te ondergaan.

Als u meer wilt weten over Steampunk, dan is er nog veel meer informatie beschikbaar op het internet. U kunt bijvoorbeeld eens kijken op de volgende internet pagina’s:

(Engels) https://en.wikipedia.org/wiki/Steampunk

(Nederlands) https://nl.wikipedia.org/wiki/Steampunk

http://www.ministryofpeculiaroccurrences.com/what-is-steampunk/

http://www.rebelsmarket.com/blog/posts/what-is-steampunk

Gwendolyne Blaney – November 2017

Share on facebook
Share on twitter